“Kollektif nefret kültürü” üzerine.
Kollektif nefret kültürü dünyada bir
çok yerde toplulukların (kabilelerin, dinsel cemaatlerin, etnik grupların v.b.)
bir birini kırması (tel’ini) ve/veya yok etmesine yönelik kalkışmaları,
saldırıları tetiklemekte ve insanlık dışı trajediler yaşanmakta. Kara Afrika’da
muhtelif topluluklar arasında yaşanan kabile savaşlarını, II. Dünya Savaşı
sırasında Almanların Yahudilere uyguladığı soykırımı, İrlanda’da yaşanan
Katolik-Protestan çekişmesini, Hindistan’da yaşanan Hindu-Müslüman çatışmasını,
hemen sınırımızda Suriye ve Irak’ta Müslümanlar arasında yaşanan Sünni-Şii ya
da Sünni-Alevi kavgalarını, Türkiye’de 1978 de Maraş’ta, 1980 de Çorum’da 1993
de Sivas’ta (Madımak Oteli Faciası) yaşanan Alevilere yönelik saldırıları,
gayri Müslim azınlıklara yönelik kitlesel ya da ferdi kırımları (1915’de Ermenilere,
1934 de Trakya Yahudilerine, 1955 de İstanbul’da Rumlara yönelik saldırıları),
dine ve/veya tanrıya inanmayanlara, gay, lezbiyen, travesti ve transseksüellere
yönelik saldırıları kollektif nefret kültürünün doğurduğu sonuçlara birkaç
örnek olarak gösterebiliriz.
Kollektif nefret kültürü hangi
ortamda yetişmektedir, sosyolojik sebepleri nelerdir, bu konuya eğilmekte fayda
olduğu düşüncesindeyim. Kollektif nefret kültürü; yüzyıllar boyu süregelen
sözel bir eğitim ve öğretim sürecinin ürünüdür. Nefret aşılama süreci yazılı
metne dönüştürülmez, kulaktan kulağa fısıldanır, nesilden nesile aktarılır. Bu
süreç siyasi otorite ve/veya dinsel otoriteyi temsil eden ruhban sınıfı
tarafından yürütülür ve desteklenir, sürekli canlı tutulur, hedef kitle (etnik
ya da dinsel topluluk, veyahut kabile) sürekli kötülenir, katli vacip
mahlukatlar (Osmanlı’da Çaldıran seferi öncesi Ebussusud Efendinin Kızılbaşlar
hakkında verdiği fetva gibi) olarak nitelendirilir, ötekileştirilir.
Ötekileştirilenlerin hizaya çekilmesi, ehlileştirilmesi, kırımı ya da yok
edilmesi caizdir, bu yönde eylemlere kalkışmaları hususunda diğer kesim el
altından cesaretlendirilir, yüz yıllarca birlikte barış içerisinde yaşamış
konu-komşu bir anda düşman olur, bir birini boğazladığında, kestiğinde, gözler
görmez, kulaklar duymaz, vicdanlar sızlamaz .
Günümüzde toplumların kollektif
nefret kültüründen arındırılması için okullarda okutulmakta olan resmi tarih
kitaplarından kimi topluluklara, uluslara, etnik topluluklara ya da dini inanç
gruplarına yönelik aşağılayıcı, horlayıcı, ayrıştırıcı, bölücü ve
ötekileştirici ifadeler, nefret söylemleri çıkartılmakta. Bu uygulamalar olumlu
olmakla birlikte tek başına yeterli değildir, zira bu illet yazılı kültürden
ziyade sözel kültürden beslenmektedir.
Geri kalmış toplumlarda, başarı ve
liyakate bakılmaz, akrabalık ilişkileri, belli bir etnik, siyasi ve/veya dini
inanç grubuna dahil olmak gibi çeşitli klikler yaratılır, kliğe dahil olan
makbuldür ve yükselmeyi hak eder, hariçte kalan ise dışlanır. Modern toplumlarda
ise tam tersine bireyin başarısından ötürü öne çıkan kimliği esastır, kimsenin
kökeni, siyasi ve dini inancı sorgulanmaz, böylesi bir ortamda kollektif
kimlik gelişemez.
Toplumların birlikte, barış ve sükun
içerisinde yaşaması pek ala mümkündür, bunun en güzel örnekleri bireye hak
ettiği değeri cinsiyetinden, dilinden, dininden, derisinin renginden ötürü
değil, bizatihi kendi başarısı ve eserinden hareketle veren laik
toplumlardır.
Sözün özü; akıl ve bilimin egemen
olduğu ortamda nefret söylemi boy veremez, kalkınma ve modernleşme ancak
akıl ve bilim sayesinde olur.
Fatih Selim Yurdakul
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder